İngiliz Konsolosları ve Ermenilerin Katliamı İddiaları (1878-1914) - Musa Şaşmaz

Bu çalışma 1878 ile 1914 yılları arasında Doğu Anadolu Vilayetleri'nde görev yapan İngiliz Konsolosları ile bunların Ermeni halk ile olan ilişkilerini ele alan ve meydana gelen olayları eleştirel gözle değerlendiren bir çalışmadır. Ermenilerle Müslümanlar arasında 1878 ile 1914 yılları arasında yaşanan olayların en temel iki kaynağından biri İngiliz Konsolosluk raporlarıdır. Nam-ı diğer Blue Books veya Mavi Kitaplar'dır. Bu kitaplarda yer alan bilgiler özellikle batıda Ermeni meselesi ile ilgili yazılan kitap ya da makalenin temel kaynağıdır. O halde Mavi Kitaplar'da yer alan bilgilerin nasıl, ne durumlarda ve kimler tarafından kaleme alındığı çok önemliydi. Bu kitaplarda yer alan bilgilerin tamamı, bizzat İngiliz Hükümeti tarafından gönderilen tarafsız ve önyargısız kişiler tarafından mı derlenerek rapor haline getirilmiş yoksa rapora konu olan taraflardan birisinin yardım ve katkılarıyla hazırlanmıştı. Bu sorunun cevabının özgün ve akademik araştırmacılar tarafından bilinmesi, önemliydi. İşte bu çalışma ile Ermeni olayların cereyan ettiği Doğu Anadolu Bölgesi'nde konuşlandırılan ve Blue Books'ın veri sağlayıcısı konumunda bulunan Erzurum Diyarbakır, Van, Bitlis, Elazığ ve Sivas'taki İngiliz Konsoloshaneleri kurumsal olarak incelenmiş ve buralardan gönderilen raporlardaki bilgilerin derlenmesi ve değerlendirilmesinde katkısı bulunan kişilerin bilhassa dragomanların (tercümanların) kimler olduğu, konsolos ve ailesinin tercüman ve konsolostuktaki diğer görevlilerle ilişkileri, bu çalışanların hangi milletten oldukları, konsolosun vilayet ileri gelenleri ile olan ilişkileri Müslüman ve Ermenilerle olan diyalogları, kurumsal yapının olayların çıkması esnasında gönderilen belgelere yansıması gibi konular üzerinde ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Yapılan tespitler önemli olaylarda nasıl gerçekleştiği ayrıntılı olarak ortaya konmuştur.